Końskim okiem - jak widzą konie?

Kopę lat, prawda? :)

Zastanawialiście się kiedyś, jak to jest być koniem? Jak myśli koń? Jak postrzega świat?

W kolejnych postach dowiecie się, jak wygląda świat z końskiej perspektywy.

Najpierw rozprawmy się ze zmysłami, aby móc płynnie przejść do tłumaczenia zawiłości końskiej psychiki.

Dziś trochę więcej o końskim wzroku, dowiecie się m.in:

• ślepy koń to martwy koń - po co koniom wzrok?
• co koń widzi, a czego nie - czyli trochę o polu widzenia,
• czy nasze oczy wyglądają tak samo? - ludzkie oko vs końskie oko
• czy końska szarość jest tak samo szara? - widzenie barwne
• jak dobrać koniu okulary? - o ostrości końskiego wzroku
• którym okiem patrzy na Ciebie koń?

Gotowi? :)

Po co koniom wzrok?

Konie uzyskują aż 90% informacji o otoczeniu bazując właśnie na wzroku - zdecydowanie jest to ich dominujący zmysł, dlatego warto poświecić mu dużo uwagi.

Na wstępie warto zaznaczyć, że odległości odbierane przez konia są dużo mniejsze niż odbierane przez nas, jako że porusza się on znacznie szybciej niż my.

Jako zwierzęta uciekające, są one bardzo skupione na wychwytywaniu wszelkich ruchów w otoczeniu, co czyni ich tzn. "rozdrabniaczami". To, co my widzimy jako uproszczony obraz sąsiada koszącego trawę, koń widzi jako cały zestaw ruchów: ruch kosiarki, kroki sąsiada, spadające liście, dzieci wychylające się przez okno i ptaki robiące sobie gniazdo na pobliskim drzewie mają dla konia taki sam priorytet. To tłumaczy, dlaczego konie potrafią się tak często płoszyć - będąc skupionymi na każdym elemencie środowiska na raz, każdy niespodziewany ruch może być zbliżającym się drapieżnikiem. 

To, że drapieżnikiem okazuje się spadający czaprak, koń uświadamia sobie dopiero po tym, jak się spłoszy, ale o tym porozmawiamy szerzej przy okazji postu o końskim mózgu :)

Będąc zwierzętami płochliwymi, których szybka reakcja na potencjalne zagrożenie może zaważyć na życiu całego stada, natura wyposażyła konie w niesamowite struktury, które ułatwiły im przeżycie na stepie. 

Pole widzenia

Zacznijmy od najważniejszych z naszego punktu widzenia informacji - dlaczego nie należy podchodzić do konia od tyłu?

Z tego samego powodu, dla którego nie podchodzimy od tyłu do ludzi - nie jesteśmy wówczas w polu widzenia. Różnica jest tylko taka, że człowiek raczej nas nie kopnie, a koń zanim się zorientuje, że nie jesteśmy chcącym go pożreć drapieżnikiem, zdąży nam zafundować niemiłe spotkanie z kopytami :)

Końskie pole widzenia wynosi 330 stopni dzięki szerokiemu rozstawowi oczu. Nie widzi on nie tylko tego, co się dzieje z tyłu, lecz także tego, co znajduje się bezpośrednio przed jego głową. Z tego powodu, a także z powodu opisanego w części o ostrości wzroku u koni warto pokazywać koniom nowe rzeczy z trochę większej odległości. Co ciekawe, im wyżej koń trzyma głowę, tym łatwiej jest mu zobaczyć, co znajduje się za nim.

Ze względu na szeroki rozstaw oczu, konie dostrzegają głębię lepiej niż człowiek, choć widzenie głębi wcale nie jest dla nich priorytetem. Większą rolę odgrywa tu umiejętność sprawnej oceny odległości, niemożliwa przy użyciu jednego oka. 

Widzenie głębi w zakresie zaledwie 66 stopni jest jednym z powodów, dla którego powinniśmy najeżdżać na przeszkody pod kątem prostym - pozwoli to koniu na lepsze rozplanowanie odskoku. Z tego też powodu większość koni na najeździe przed przeszkodą podnosi głowę - o tym, że górna część pola widzenia u konia jest zamazana, dowiecie się za chwilę.

Różnica między okiem ludzkim i końskim

Abstrahując od różnicy w ustawieniu gałek ocznych (o tym wspomnę trochę więcej przy okazji omawiania pola widzenia), różnice między nami a końmi są naprawdę spore. Zacząć musimy jednak od przypomnienia budowy ludzkiego oka.

W dużym uproszczeniu widzenie polega na przetwarzaniu przez komórki nerwowe fotonów światła o różnej częstotliwości. Światło wpada do oka przez regulowaną źrenicę, aby następnie dotrzeć do plamki żółtej, w której znajduje się największe skupisko wspomnianych komórek światłoczułych - czopków i pręcików.

Wyposażeni w podstawową wiedzę, możemy przejść do różnic miedzy końskim, a ludzkim okiem:

Źrenica

Źrenica, odpowiadająca za wpuszczanie światła do komórek światłoczułych u ludzi jest okrągła, a u koni pozioma - pozwala to koniom na szersze widzenie obrazu.

Źrenica adaptuje się w zależności od ilości światła, jakie wpada do oka - adaptacja u koni przebiega wolniej niż u człowieka, ale jest zdecydowanie lepsza, jako, że końska źrenica jest w stanie rozszerzyć się aż sześciokrotnie bardziej niż ludzka, pozwala ona koniom na zauważenie większej ilości elementów. 

Trzeba pamiętać, że konie wyjątkowo źle znoszą jednak nagłe zmiany oświetlenia. Ich źrenica potrzebuje kilkunastu sekund na zmianę kształtu z wąskiej i poziomej (przy silnym oświetleniu) do szerszej i owalnej (w miejscach zacienionych). 

Obecność corpora nigra

Corpora nigra to nic innego niż "firanka dla źrenicy" - ma ona za zadanie ograniczać dostęp zbyt dużej ilości światła do oka konia, aby zapobiec uszkodzeniu dolnej części siatkówki przez górnie padające promienie słońca. 

Obecność tej struktury powoduje, że ostrość widzenia górnej części obrazu jest zmniejszona - niebo jest rozmazane, a podczas przeganaszowania w trakcie jazdy koń nie widzi, co znajduje się przed nim.

Plamka żółta vs visual strike

W przeciwieństwie do ludzi, konie nie posiadają plamki żółtej - zastępuje ją tzw. visual strike, będący poziomym pasem gęsto ułożonych komórek światłoczułych w tylnej części siatkówki oka, czyli zamiast jednego punktu, który "zbiera" wszystkie informacje jak u ludzi, konie posiadają pas "zbierający" informacje z otoczenia. 

Czy wpływa to na ostrość widzenia? Trochę tak - człowiek jest w stanie zobaczyć te same szczegóły jakiegoś przedmiotu z 33 metrów, co koń z 20 metrów. Czy wpływa to na zwiększenie pola widzenia? Zdecydowanie tak.

Błona odblaskowa - tapetum lucidum

Podobnie jak psy i koty, również konie posiadają błonę odblaskową. To właśnie dlatego oczy koni świecą, gdy zaczniemy w nie świecić latarką. Błona odblaskowa pozwala na odbicie światła, które następnie trafia do fotoreceptorów, dzięki czemu zwiększa się skuteczność widzenia w warunkach słabego oświetlenia.

Kiedy następnym razem usłyszycie, że koń "nie widzi, bo jest ciemno" pamiętajcie, że to nie ciemność konia oślepia, a zmiana natężenia światła :)

Widzenie barwne

Tak samo jak ludzie, tak samo konie posiadają czopki i pręciki, z tą jednak różnicą, że liczba pręcików u koni znacznie przewyższa liczbę pręcików u ludzi.

Czopki umożliwiają widzenie barwne (tzw. widzenie fotopowe), natomiast pręciki pozwalają nam na widzenie czarno-białe (widzenie skotopowe) przy słabym oświetleniu.

Dlaczego to takie ważne? Dlatego, że za nasze kolorowe widzenie odpowiadają 3 typy czopków, które są wrażliwe na 3 podstawowe barwy: czerwoną, zieloną i niebieską. Właśnie dlatego widzenie człowieka nazywa się widzeniem trichromatycznym. Końskie oko posiada tylko 2 typy czopków - czopki odbierające barwę niebieską i czopki odbierające barwę czerwono-zieloną. Oznacza to mniej więcej tyle, że konie są daltonistami, nie rozróżniają czerwieni i zieleni.

Ciekawostka: istnieją badania, w których pokazywano koniom specjalnie dostosowany test dla daltonistów - jak możecie się spodziewać, nie przeszły go :) Więcej o zdolnościach poznawczych koni będzie w innych postach, bo to niesamowicie ciekawa sprawa, co konie potrafią!

W przeciwieństwie do słabszej oceny barw, konie są wyczulone na kontrast dużo bardziej, niż ludzie. Dlatego właśnie niektóre wysokoemocjonalne konie potrafią spłoszyć się innego koloru trawy :)

Co ciekawe jeśli chodzi o widzenie barwne, konie widzą inny kolor pośredni niż ludzie. Kolor pośredni powstaje poprzez jednoczesne stymulowanie wszystkich rodzajów czopków - dla ludzi kolorem pośrednim jest szarość, natomiast dla koni jest to cyjan.

Ostrość widzenia

Konie z natury są dalekowidzami. Obiekty znajdujące się bliżej ich oczu są rozmazane, dlatego przy mniejszych odległościach konie posługują się w większej mierze zmysłem dotyku i zapachu. Koń nie rozpoznaje wzrokowo wiaderka z paszą, a jedynie czuje jego zapach i za pomocą włosków czuciowych (o których będzie więcej w innych postach) trafia do niego pyskiem.

Stosunkowo częstym zjawiskiem stwierdzanym u koni jest anizometropia, czyli różnowzroczność, która polega ona na różnicy między mocą optyczną obu oczu. Tak samo jak ludzie, konie również mogą cierpieć na krótkowzroczność, nadwzroczność (jeszcze większą niż ta standardowa) i astygmatyzm.

Oko prawe vs oko lewe

Czasem podchodząc do konia możemy zauważyć, ze obraca on swoją głowę w którąś ze stron, ewidentnie obserwując nas "bardziej" jednym z oczu. 

Jest to wynik słabego połączenia między półkulami mózgu u konia (post o mózgu pojawi się niedługo!), informacje z lewego i prawego oka są różnie interpretowane. W ten sposób dowiedziono, że używanie lewego oka jest faworyzowane w przypadku do obiektów i zwierząt, w stosunku zachodzi potrzeba szybkiej reakcji przy czym tendencja ta wzrasta wraz z poziomem emocjonalności zwierzęcia. Prawe oko obserwuje za to obiekty bardziej neutralne emocjonalnie i jest wykorzystywane przez konie o mniejszym poziomie emocjonalności.

A którym okiem patrzą Wasze konie?

_______________________________________________________________

6 lat przerwy w pisaniu postów to duużo czasu - jestem naprawdę mile zaskoczona, że stare posty nadal cieszą się Waszym zainteresowaniem. Od ostatniego posta zdążyłam zrobić kurs instruktorski, wziąć udział w niesamowicie dużej ilości końskich szkoleń i zacząć pisać pracę dyplomową o zdolnościach kognitywnych koni, dlatego możecie się spodziewać postów o znacznie bardziej skomplikowanej tematyce niż dotychczas :)